Diplomatiyanın mübahisəli siması Henri Kissincer vəfat edib

O, beynəlxalq siyasətin həm nəzəriyyəsini, həm də praktikasını yaratmışdır. Respublikaçı prezidentlərlə işləyirdi. Dünyanın və Amerika diplomatiyasının ən mübahisəli adı olan Henri Kissincer vəfat edib. Nikson dövrünün dövlət katibinin 100 yaşı var idi.

O, 1960-70-ci illərdə ABŞ-ın xarici siyasətinə rəhbərlik edib. O, intellektual biliyi və danışıq qabiliyyəti ilə usta diplomat idi. O, Vyetnam müharibəsini bitirib, ABŞ-ın Soyuq Müharibə düşmənləri olan Çin və Sovet İttifaqı ilə münasibətləri yumşaldan insandır.

Henri Kissincer, şübhəsiz ki, ABŞ-ın ən tanınmış xarici işlər nazirlərindən biri idi. Onu tənqid edənlər də, təqdir edənlər də eyni fikirdədirlər.

Heinz Alfred Kissinger 27 may 1923-cü ildə Almaniyada yəhudi ailəsində anadan olub. Ailəsi 1938-ci ildə nasistlərdən qaçaraq ABŞ-da məskunlaşıb. Kissincer 1943-cü ildə Amerika vətəndaşı olub.

İkinci Dünya Müharibəsi illərində orduda xidmət edib, Harvardda təhsil alıb və akademik olub. O, Amerika hökumətinə xarici siyasətlə bağlı məsləhətlər verirdi.

1969-cu ildə o, ABŞ-ın o zamankı prezidenti Riçard Niksonun milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri olub. Xarici siyasətdə o, realpolitik adlanan milli maraqlara əsaslanan praqmatik yolla gedirdi.

Kissincer 1972-ci ildə Niksonun Çin və Sovet İttifaqına tarixi səfərlərini təşkil edən şəxs olub. Bu səfərlər ABŞ-ın kommunist qüvvələrlə gərginliyi azaltmaq məqsədi daşıyan yumşaldıcı siyasətinin ilk addımları idi.

Henri Kissincer 1973-cü ildə dövlət katibi oldu. O, ABŞ-ın ölkə sərhədləri daxilində doğulmamış ilk xarici işlər naziri kimi tarixə düşüb.

Kissincer 1973-cü ildə Vyetnam müharibəsini bitirmək üçün apardığı danışıqlara görə Nobel Sülh Mükafatına layiq görülüb.

O, həmçinin 1973-cü ildə İsrail və Misir arasında başlayan müharibədən sonra Yaxın Şərqdə gərginliyi azaltmaq üçün həyata keçirdiyi mekik diplomatiyası üçün yüksək qiymətləndirilib. O, Misirlə İsrail arasında sülh sazişinin imzalanmasını təmin edib.

1977-ci ildə dövlət katibi kimi səlahiyyət müddəti başa çatdıqdan sonra Kissincer Corctaun Universitetində akademik təhsilini davam etdirib. 1985-ci ildə yenidən dövlət vəzifəsinə keçib. O, prezident Ronald Reyqanın hakimiyyəti dövründə xarici kəşfiyyatın məsləhət şurasına daxil olub.

Henry Kissinger karyerası boyunca həm ideyaları, həm də hərəkətləri ilə çox müzakirə edilib və haqqında çox danışılıb.

Əsas tənqidlərdən biri Vyetnam müharibəsində Kambocanın bombalanmasındakı roludur. Bombalanmada məqsəd Şimali Vyetnamı təchizat yollarından məhrum etmək idi. Kissincer bu partlayışa görə hərbi cinayətkar olmaqda ittiham olunurdu.

O, İndoneziyanın Şərqi Timoru işğalını dəstəklədiyi üçün də tənqid edilib.

Çilinin sosialist prezidenti Salvador Allende 1973-cü ildə hərbi çevriliş nəticəsində devrilən zaman Kissincer ABŞ-ın milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri olub.

Çevriliş lideri Pinoçetin dövründə törədilən cinayətləri araşdıran ispan hakim Baltazar Qarzon Kissinceri sorğu-sual etmək istəyib. Kissincer keçmişdə səhvlərə yol verildiyini etiraf edib, lakin hadisələrdən 30 il sonra məhkəmələrin hökm çıxarmaq üçün doğru yer olmadığını deyib.

Mübahisəli karyerasına baxmayaraq, Henri Kissincer Amerikanın xarici siyasətini kökündən dəyişdirən şəxs kimi adını tarixə yazdıra bilib.

Müzakirələrə işıq salacaq sənədlər Amerika Konqresinin kitabxanasındadır. Sənədlər 5 ildən sonra məxfilikdən çıxarılacaq.

Oxuməni.az