Ukrayna NATO-ya daxil olmaq üçün taktikanı dəyişir

Rusiyanın Ukrayna ərazilərini işğal etməkdə davam etməsi Zelenski hakimiyyətini vəziyyətdən çıxış yolu axtarmağa məcbur etməkdədir. Bu baxımdan Kiyevdə belə hesab edirlər ki, Rusiyanın işğalçılıq siyasətinin qarşısını yalnız NATO-ya üzv olmaq ala bilər. Məhz bu amili nəzərə alaraq
Vladimir Zelenskinin komandası Ukraynanın NATO-ya inteqrasiyası məsələsinə yenidən baxmağa və bununla bağlı müvafiq addımlar atmağa hazırlaşır. Bu barədə Baş nazirin Avropa və avroatlantik inteqrasiya məsələləri üzrə müavini Vadim Pristayko bildirib. Pyotr Poroşenkonun silahdaşları güman edirlər ki, Ukrayna Konstitusiyasında əksini tapan NATO-ya üzvlük ideyası vəziyətdə yalnız bəyannamə olaraq qala bilər.

Vadim Pristayko"Avropa həqiqəti" yazısında Ukrayna siyasətinin NATO ilə yaxınlaşma sahəsindəki dəyişikliklərinin nədən ibarət olduğunu açıqlayıb:"Biz təxirəsalınmaz üzvlük və Ukraynanın NATO-ya daxil olmasına dair siyasi bəyannaməsindən və ölkəmizin quruma qəbul olunmasını nəzərddə tutan fəaliyyət planından uzaqlaşmışıq".

Onun sözlərinə görə, buna səbəb bu məsələ ilə bağlı Alyansa üzv dövlətlər arasında konsensusun olmaması olub.

Buna görə də, Kiyev başqa yolla getmək qərarına gəlib. Belə ki, NATO-ya üzv olmaq üçün lazım olan kompleks vəzifələri yerinə yetirmək eyni zamanda iqtisadi və hərbi təhlükəsizlik təməllərinə əsaslanır. Baş nazirin müavini qeyd edib ki, bu vəzifələr Ukrayna–NATO komissiyasının 2020-ci il üçün himayəsi altında illik milli proqramda (ARDNF) artıq müəyyən edilib. Prezident Zelenski bu yaxınlarda sənədi imzaladı. "ARDNF - də ictimai-siyasi və iqtisadi məsələlərə xüsusi diqqət yetirilir. Bu anlayış Ukrayna üçün yeni və ambisiyalıdır. İndiki vəziyyət ölkənin NATO standartlarına uyğunlaşdırılması və ya silahlı qüvvələrin qarşılıqlı uyğunluğuna nail olmaq planından daha geniş bir sənəd hesab edilən ARDNF-ə müraciət etməyi tələb edir", - deyə Pristayko qeyd edib.

Hərbi sahəyə gəlincə, hələ 2018-ci ilin fevralında Ukraynanın müdafiə naziri postunu tutan Stepan Poltorak "Amerikanın Səsinə" bildirib ki, Kiyev, demək olar ki, tamamilə NATO standartlarına adaptasiya planını yerinə yetirib, 2020-ci ildə isə islahatları başa çatdırmağı planlaşdırır. "Biz 2020 – ci ilin sonuna Alyans standartlarına nail olmaq üçün iddialı planlar qurmuşuq-biz bunun üzərində işləyirik. İki ilin yekunlarına görə (2016-2017-ci illər) yerinə yetirilmə faizi – planlaşdırılmış tədbirlərin 90% - ni təşkil edir".

O zaman Poltorak dəqiqləşdirib ki,"NATO-ya Silahlı Qüvvələr və Müdafiə Nazirliyi yox, bütövlükdə ölkə daxil olur və bunun üçün bütün istiqamətlərdə bir sıra ciddi islahatlar aparılmalıdır".

Bununla belə, Pyotr Poroşenkonun komandası NATO-ya üzvlük üçün Yol planı qaydalarının tezliklə imzalanması vəzifəsini qarşıya qoyub. Nəzərdə tutulurdu ki, tələb olunan islahatlar bu planın yerinə yetirilməsi çərçivəsində aparılacaqdır. Beşinci Prezidentin silahdaşları Ukrayna Konstitusiyasına dövlətin strateji xarici siyasi məqsədlərinin dəyişməz qalmasına – Aİ-yə və NATO-ya üzvlüyə dair müddəalar daxil etməyə nail olublar. Onlar NATO-nun 2019-cu ilin dekabrında Londonda keçirilən sammitində yeni hökumətin tərkibindən Ukraynanın SDU-nun verilməsi məsələsini nəzərdən keçirməyi tələb ediblər.

Nə Zelenski, nə də komanda üzvləri sələflərin cızdığı xarici siyasi oriyentirləri sual altına qoymurlar. Rəsmi olaraq Ukrayna Aİ-yə və NATO-ya üzvlük hədəfini saxlayır. Mayın əvvəlində NATO üzvü olan ölkələrin səfirləri və NATO – nun Ukraynadakı nümayəndəliyi ilə videokonfrans zamanı baş nazirin müavini Pritsayko deyib: "Ukraynanın NATO-ya üzvlük kursu dəyişməz olaraq qalır. Ukrayna üçün NATO-nun illik milli proqramı və hərtərəfli yardım paketi bu məqsədə çatmaqda bizə kömək edəcək praktiki alətlərdir".

O qeyd edib ki, hazırda Ukrayna hərbi nöqteyi – nəzərdən Genişləndirilmiş imkanlar Proqramına (Enhanced Opportunity Partnership) qoşulmağa hazırdır. O həmçinin, yerinə yetirilməsinin planlaşdırıldığı bir neçə vəzifənin qaldığını da söylədi.

"Avropa həqiqəti" üçün nəşrdə gedən məqaləsində Pritsayko vəzifələrin illik milli planda təsvir edildiyini yazdı. Onlar müxtəlif sahələrə aiddir: "NATO – ya üzv olmağa hazır olmaq o deməkdir ki, Ukrayna Hər bir vacib sahədə-istər iqtisadiyyat, istər tibb, istərsə də ordu olsun, bütün sistem problemlərini həll edib".

Fondun "Demokratik Təşəbbüslər" adlı siyasi analitiki, Pyotr Burkovski belə hesab edir ki, məhz bununla bağlı problemlər yarana bilər. "Yeni dövr" də dərc olunan məqaləsində o, Yaşıllar tərəfindən imzalanmış illik milli proqramın demokratik təsisatların və hüququn aliliyinin gücləndirilməsinə dair öhdəliyə malik olduğunu diqqətə çatdırıb. "Şimali Atlantika Alyansı üçün Ukrayna ilə münasibətlərdə hüququn aliliyi mövzusu yeni və heç də rəmzi deyil. 2012 – ci ilin may ayında NATO-nun Çikaqoda keçirilmiş sammitinin yekun bəyannaməsində NATO-nun üzvü olan ölkələrin liderləri siyasi cəhətdən əsaslandırılmış görünən ədalət mühakiməsinə əməl edilməməsindən və təqibdən narahatlıqlarını ifadə ediblər. Həmin dövrdə Viktor Yanukoviç komandası Yuliya Timoşenkonun cinayət təqibinə başlayıb", - deyə Burkovski xatırladıb.

O qeyd edib ki, indi Zelenskinin İllik Milli Planı imzaladığı bir vaxtda Dövlət İstintaq Bürosu "Prezident seçkilərində Vladimir Zelenskinin əsas rəqibinə qarşı Seçki ədalət mühakiməsinin pozulması kimi qiymətləndirilə biləcək addımlar atıb".

Xatırladaq ki, 2019-cu ildə hazırkı prezidentin ikinci turda rəqibi Pyotr Poroşenko olub. Hazırda Dövlət İstintaq Bürosu bir sıra istiqamətlər üzrə beşinci prezidentin fəaliyyəti ilə maraqlanır. Son illərdə Poroşenkonun şahid statusuna malik olduğu 10-dan artıq məsələ üzrə araşdırma başlayıb. Onun silahdaşları Zelenski komandasını siyasi təqibdə ittiham edirlər.

Pyotr Burkovski hesab edir ki, Poroşenko ilə bağlı araşdırmaların başlaması ilk zəngdir. "Bundan sonra növbəti addımlar atılarsa (Ukraynanın Təhlükəsizlik Xidməti haqqında qanunun mübahisəli versiyasının təsdiq edilməsi, Milli Antikorrupsiya bürosunun, ixtisaslaşmış antikorrupsiya Prokurorluğunun de-montaj edilməsi, Baş prokurorun siyasi motivli şübhələr üzrə sənəd hazırlaması), NATO – nun üzvü olan ölkələrin liderləri Yanukoviçlə Zelenskini müqayisə etməyə başlayacaqlar. Müqayisələr əvvəlcə sözdə, sonra isə əməldə aparılacaq", - deyə ekspert qeyd edib.
Poroşenkonun silahdaşları bu fikirlə razılaşırlar. Onlar Ukraynanın NATO-ya inteqrasiyasına yanaşmaya yenidən baxılmasına dair bəyanatı pis əlamət hesab edirlər.

Amma məsələ qaldırılmadı. Zelenskinin komanda isə yeni yanaşma tətbiq edib. "Yeni proqram (ARDNF)" nəticəyə yönələn idarəetmə" beynəlxalq metodikası üzrə hazırlanıb, yəni Biz kəmiyyət göstəricilərinin qiymətləndirilməsindən yerinə yetirilmə keyfiyyətinə görə uzaqlaşmışıq", – Vadim Prixayko yazıb. Onun sözlərinə görə, ilin sonunda hər bir istiqamət üzrə nəticələri təhlil etmək, hansı vəzifələrin yerinə yetirildiyini qiymətləndirmək mümkün olacaq.

Poroşenko komandasından olan ukraynalı diplomat Konstantin Yeliseyev "Avropa Həmrəyliyi" Partiyasının saytında dərc olunan yazısında Ukraynanın Zelenskinin dövründə NATO ilə münasibətlərinin arzuedilən səviyyədə inkişaf etdirilməməsindən narahatlığını bildirib. O, yazır: "Əməkdaşlığın praqmatizasiyası"adı altında Ukrayna diplomatiyası faktiki olaraq ambisiyaların səviyyəsini aşağı salıb, onu yalnız alyansın genişləndirilmiş imkanları Proqramına daxil olmaq istəyi ilə məhdudlaşdırıb".

E. Yeliseyev hesab edir ki, Vladimir Zelenskinin diplomatiyası dövründə "sanballı, proqnozlaşdırıla bilən, xarici siyasi hərəkətlərdə ardıcıllıq, dövlətin milli maraqlarının qorunması və təbliğində sərtlik" ni itirib. Onların yerlərini avantürizm, diletantlıq, xaos tutublar".

Nəticədə, diplomat hesab edir ki, Ukraynanın NATO-ya inteqrasiya prosesində hələlik fasilə əmələ gəlib. Pandemiya dövründə bu fasilənin nə qədər davam edib-etməyəcəyini isə gələcək göstərəcək.
Əziz Mustafa

Oxuməni.az